آذر، آتش(آتُر) ایزدی ست که او را پسراهورامزدا به شمار آورده اند.آتش روشن نشانه ی حضور اهورامزداست.تقدس آتش در فرهنگ ایرانی ریشه ای کهن دارد.بر اساس آیین باستان همیشه در روز دهم بهمن ماه جشن سده برگزار می شده است. همه ساله در مناطقی از ایران کـه زرتـشتیان بیشتری سکونت دارند،از جمله یزد،کرمان و تهران،جشن سده بسیارباشکوه برگزار می‌شود.
بهشتم بـیابید ز آتـشکده چو نزدیک شد روزگار سده
(فردوسی)
در گذشته به نقل از پیشینیان ، کناره های زاینده رود اصفهان از پشته‌های هیزم و خار پر می شده، نوازندگان جمع می شدند و همه‌ی شهر، گنبدها و مناره‌ها با شمع و مشعل آراسته می‌شده اند. گاه به پای پرندگان، گردوهای تو خالی پر شده از نفت و قیر که مشتعل شده بود می بستندو آنان را رها می‌کردند.
در کتاب تاریخ بیهقی هم ازجشنی نام برده شده که در آن آتش چندان بزرگ بود که فروغ آن از ده فرسنگی از هر سو دیده می‌شد.
ابوریحان بیرونی هم در کتاب التفهیم دلیل نام‌گذاری سده را به عدد صد مرتبط می داند:”از آن روز تا نوروز پنجاه روز است و پنجاه شب و در آثار الباقیه آورده است که این جشن درسـت صـد روز پس از آغـاز زمستان،که پنج ماه و از اولیـن روز آبـان‌ماه آغـاز می‌شد،گرفته می‌شد، زیرا که ایرانیان باستان سال را به دو بخش می‌کردند،تابستان هفت ماهه و زمستان پنج ماهه”.در قدیم صد را با سین می‌نوشتند.
این وجه تسمیه و زمان اصـلی جـشن، به زمان ساسانیان برمی گردد.
وجه دیگر تسمیه‌ی سـده این است که می‌گویند وقتی تعداد اولاد آدم به صد رسید، مصادف با دهم بهمن بود،آن را سده نامیدند. در آن شب آتش‌بازی کـردند و کـوه‌های آتـش از هیمه و چوب برافروختند.
ز هوشنگ ماند این سده یادگار بسی بـاد چون او دگر شهریار
(فردوسی)
برخی جشن سده را به فریدون نسبت داده‌اند:
سده جشن ملوک نامدار است زافریدن و از جم یـادگار اسـت
(عـنصری)
شب جـشن سـده نزد ایرانیان، حرمت زیادی داشته است.در این روز ایرانیان جشن مفصلی برپا می‌کردند و آتش های بزرگ می‌افروختند.ملوک و سلاطین وقت،مـرغان و جـانوران صـحرایی را گرفته، دسته‌های گیاه خشک برپای آنان بسته و شعله‌ور می‌ساختند و رهایشان می‌کردند تـا آتـش درکوه و صحرا افتد و سده هرچه وسیع‌تر و باشکوه‌تربرگزار شود.
اینک بیامدست به پنجاه روز پیش جشن سـده،طـلایه‌ی نـوروز نامدار
(منوچهری)
شب سده است،یکی آتش بلند افـروز حـق اسـت مر سده را،بر تو حق آن بگذار
(فرخی)
به نوروز جمشید و جشن و سده کـه نـو گشتی آئین آتشکده
(نظامی)
درمجله ی “ارمغان “دوره ی دوازدهم،شماره ی یازده در بهمن ماه ۱۳۱۰به نگارش میرزا محمد علی خان تربیت آمده است:” در دوره ی سلاطین سلاجقه نیز مراسم جشن سده به طور اکمل معمول بوده است. چنانکه صاحب نهایه الارب فی نهایه الادب مذکور داشته که در سده سال۴۸۴(شب شنبه ۱۸ ذی الحجه ، عید غدیرخم)ملک شاه سلجوقی در بغداد جشن مفصلی در روی دجله آن فراهم آورد که تمام سفاین و کرجی ها را درآن شب آذین بسته و چراغانی کرده بودند.”
جشن سده فرخنده و خجسته باد.
مرضیه عطایی”ارغوان”
آخرین دیدگاه‌ها